Die Rebellie : herinneringe van P.G.W. Roets

Abstract

Op  sewentienjarige   ouderdom  in   1912,  bet  my  moeder  my  vanaf  ODSplaas   Uitschot,   in  die   distrik    Lichtenburg,   na   my   oupa,  Jan  Hijstek,   opRustenburg gestuur om my,  volgens die nuwe  Verdedigingswet van  1912,onder  sy toesig  as burger  te  laat  registreer.    Omdat  my  vader  in  die  Anglo-Boere-Oorlog  gesneuwel bet, moes ek  my  onder die  voorwaarde  laat  registreerdat ek  nooit  verplig   sal  word   om  'n  Britse  militere   uniform   aan te  trek  Die.Na  die  doodskiet van  genl.  Koos  de  la  Rey  op  15  September 1914in  Johannesburg,  bet  die  gemoedere  van  die  bevolking   onstuimig   geword,veral  in  Lichtenburg. Elandsfontein,  die  plaas  van die  Generaal, is  net buiteLichtenburg   gelee.   Hy  is  egter  in  die  dorpskerkhof   deur  gewapende burgersbegrawe,  wat  van  oral   af   in   groot  opgewondenheid   en  spanning   opgetrekbet.    Daar  was  reeds  'n  breuk  tuBBeD genls.  Botha  en Hertzog.    Genl.  Kempbet  die  militere   kamp  op  Potchefstroom  ontbind,   terwyl   genl.  Manie   Maritzen  sy  manskappe   Upington    beset  bet.Onder  bevel  van  kmdt.   Hendrik   Vermaas,  is  'n  offisiersvergadering    virdie  omgewing  van  Vermaas1  in  die  waenhuis  van  Jan  Theron  op  Rietspruit,op   13  Oktober   1914  deur  die  regering   byeengeroep.    Elke   asst.-veldk.  isaangese om,  in  verhouding   met. sy  getalsterkte,  van  twee  tot   vyf   man  virdie  regeringsmagte   te  kommandeer.     Op  Rietspruit    bet  die   keuse  op  myen  Jim  Vorster   geval.     Ek  bet  destyds  DOg Die  by  die  nuwe  Hertzogpartyaangesluit  Die,  wat. miskien  die  rede  verklaar   ~'aarom  die  offisiere   my  as'n  "Het. Volkspartyman"     aangesien het.2   Kmdt.   Vermaas  bet  egter  beswaargemaak om  Jim  te  laat  gaan, aangesien hy  stoorman  van  die  graankooperasiewas.    Gert  Coetzer is  toe  in  sy  plek  gekies.    Ek  was  toe  20  jaar  oud.Om  vieruur   die  middag   is  ek   deur  asst.-veldk.  C.  E.  G.   Schutte   opdie  plaas  gekommandeer  en  op  die  more  van  15  Oktober,  bet  ODS per  treinvanaf   Vermaas   na   Lichtenburg,    onder   bevel   van   luit.    Stoffel    Mouton,hoofveldk.   Berend  van  del  Berg  en kmdt.   Andries   Visser  van  Barberspan,vertrek. Gert   en   ek   bet   elkeen   'n   perd   ontvang;    beide   percle  is   opVermaasstasie  van  die   winkelier    Gestel   ('n   Duitse   J ood)   gekommandeer.Op  14  Oktober   bet  mnr.   D.  S.  Rossouw,  van  Nooitverwacht,   by  OomNiklaas   van  Rensburg   (die   Siener)   op  Witpoortjie aangery  en  aan  horngevra   wat   hy   nou  sien.3    Sy  antwoord   was  BOOS volg:    "Danie,   ek   weetDie,  die  ding   is  vir   my  moeilik,   ek  weet  DOg nie! Op  Lichtenburg    sienek  tafels   gedek,  en die  mense is  opgeruimd;    en  clan sien  ek  'n  verskriklikestof   op  die   stasie,  die  stof  trek  na  die  ooste;  r,ulle   Baal  by  die  panne  af,maar  voor   kom  bulle   by  'n   dam,  en  dit   maak  my  onrustig,   claar  is  baievisse  dood