12 April 1877 : 'n Paar stukkies van die legkaart

Abstract

12 April 1877: a few pieces of the jigsaw puzzle. The annexation of the South African Republic for Britain on 12 April 1877 by Sir Theophilus Shepstone, special commissioner sent for this purpose from Natal with only a small personal staff and 25 regular troops without any show of resistance other than a written protest is one of the enigmas of South African history, In the existing literature very little is to be found about the dramatic events of that day, The emphasis is nearly always placed on the political background, the consequences and the significance of the events in terms of the awakening of Afrikaner nationalism while the dramatic nature of the proceedings receives little attention. The participants in the drama are also often not properly identified. Here the members of Shepstone's staff are identified in terms of their careers before and after the annexation, their respective roles in the execution of the annexation are sketched and an attempt is made to capture something of the tension and the dramatic atmosphere on that day by looking at the personal and other correspondence of the participants and of persons close to them, at the only existing newspaper report and the few memoirs in both the British and Transvaal camps. A picture thus emerges of the tension below the surface on that day, constituting a cameo of the social history of one particular day.

Die anneksasie van die Suid-Afrikaansche Republiek op Donderdag 12 April 1877 deur sir Theophilus Shepstone bly een van die merkwaardigste gebeurtenisse in die Suid-Afrikaanse geskiedenis. Dat Shepstone, as spesiale kommissaris, met slegs 'n handjievol personeellede en 'n gewapende geleide van net 25 man sonder slag of stoot 'n staat sy onafhanklikheid kon ontneem, grens byna aan die absurde; soos die Volkstem dit in sy eerste uitgawe na die gebeurtenis gestel het: "The fact that a country passes, against the will of the vast majority of the people, from one Government to another without any other act of opposition than a formal written protest, is one that we do not believe will be found recorded in the history of any other country." In die historiese literatuur word die gebrek aan fisiese weerstand wel verklaar. Dit is, byvoorbeeld, bekend dat die Uitvoerende Raad van die Republiek reeds op 9 April besluit het om 'n afvaardiging na Europa te stuur om formeel teen Shepstone se voorgenome handeling te protesteer ten einde die anneksasie ongedaan te probeer maak en dat president Burgers in sy protesskrif en die Uitvoerende Raad in 'n resolusie op sy laaste sitting, die oggend voor die anneksasie, gewelddadige verset afgeraai het. Daar is egter in die sekondêre bronne min gegewens oor die spanning-belaaide gebeure op 12 April 1877 te vind. Klem word gewoonlik gelê op die politieke oorsake, betekenis en gevolge daarvan, terwyl die dramatiese aard van die dag nie tot sy reg kom nie. Sommige van die uiterlike handelinge, soos die voorlees van die proklamasie en president Burgers se laaste toespraak aan sy amptenare, word wel beskryf, waaruit die gespanne atmosfeer soms implisiet blyk; daar word, byvoorbeeld, verwys na Melmothn Osborn se senuagtigheid by die lees van die dokument, die gejuig van die Britsgesinde aanhoorders, die emosie tydens en na Burgers se afskeidstoespraak en die weerstoestand op die dag. Origens word min aandag egter aan die drama random die gebeure gegee.